ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ~ ਸਿੱਖ ਤੇਰਾ-Sikh Tera

ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ

ਇਤਿਹਾਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਮੁਕਤਸਰ

ਮੁਕਤੀ ਜਾਂ ਮੁਕਤ ਪਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਸਰ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਮ 'ਮੁਕਤਸਰ' ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰੋਂ ੩੦ ਮੀਲ ਸਰਸੇ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉਤੇ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਹਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਇਥੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਨਗਰ ਜਲਾਲਬਾਦ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਤਿੰਨ ਖੱਤ੍ਹੀ ਭਰਾ ਸਨ-੧. ਖਿਦਰਾਣਾ ੨.ਧਿੰਗਰਾਣਾ ੩. ਰੋਪਾਣਾ। ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਸ਼ਿਵ (ਈਸ਼ਵਰ) ਦੇ ਉਪਾਸ਼ਕ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤਿੰਨ ਢਾਬਾਂ ਖੁਦਵਾਈਆਂ। ਹਰੇਕ ਸਾਲ ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਉਥੇ ਪਸ਼ੂ ਚਾਰਨ ਲੱਗੇ ਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਿੰਡ ਵਸਾ ਲਏ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਢਾਬ ਖਿਦਰਾਣੇ ਖੱਤਰੀ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਢਾਬ ਖਿਦਰਾਣਾ** ਜਾਂ ਈਸ਼ਰ ਸਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਈ।

ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮਾਲਵਾ ਜਾਂ ਜੰਗਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੜੀ ਥੁੜ੍ਹ ਸੀ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਤਲ ਦੂਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਤਾਂ ਖੂਹ ਲੱਗਣੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਂਜ ਹੀ ਬੜੇ ਔਖੇ ਸਨ ਤੇ ਦੂਜੇ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਖੂਹ ਲਾਉਣ ਦਾ ਜਤਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਦਾਂ ਤਾਂ ਥੱਲਿਉਂ ਪਾਣੀ ਏਨਾ ਖਾਰਾ ਨਿਕਲਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਪੀਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨਹੀ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਵੀ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਦਸਤ ਜਾਂ ਮਰੋੜ ਲੱਗਣ ਕਰ ਕੇ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਦਾਂ ਸੀ, ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਸਮੇਂ ਛੱਪੜਾਂ ਜਾਂ ਢਾਬਾਂ ਦਾ ਬਰਸਾਤੀ ਪਾਣੀ, ਜੋ ਪੰਜ-ਦਸ ਮੀਲਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰੋਂ ਬੜੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਲਿਆਦਾਂ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪੀ ਕੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ

ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੀ ਆਮਦ

ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਮਹੀਨਾ ਪੋਹ ਸੰਮਤ ੧੭੬੧ ਬਿਕ੍ਰਮੀ (ਸੰਨ ੧੭੦੪) ਵਿਚ ਜਦ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਸੇਬਾ ਛੱਡਿਆ ਤੇ ਆਪ ਬੜੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਆਪਾ ਵਾਰ ਕੇ ਸਰਬੰਸ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਕੇ ਕੀਰਤਪੁਰ, ਰੋਪੜ, ਕੋਟਲਾਂ ਨਿਹੰਗ, ਚਮਕੌਰ, ਮਾਛੀਵਾੜਾ, ਆਲਮਗੀਰ, ਲੰਮੇ ਜੱਟਪੁਰੇ, ਰਾਇ ਕੋਟ, ਕਾਂਗੜ, ਦੀਨਾ ਰੁਖਾਲਾ, ਗੁਰੂਸਰ, ਭਾਈ ਭਗਤਾ, ਬਾਦਰਾ,ਬਰਗਾੜੀ, ਬਹਿਬਲ, ਸਰਾਵਾਂ, ਪੱਤੋ, ਜੈਤੋ,ਦੱਭਵਾਲੀ, ਮਲੂਕ ਦਾ ਕੋਟ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਥੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਕੋਟਕਪੁਰੇ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਕਿ ਸੂਬਾ ਸਰਹਿੰਦ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਹੀ ਫੌਜਾਂ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੇ ਯੋਧਿਆ ਦੀ ਮਦਦ ਦੇ ਭਰੋਸੇ 'ਤੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਹੀ ਬੜੀ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਨੱਧ-ਬੱਧ ਹੋ ਕੇ ਹਮ-ਰਕਾਬ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੰਗਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ੮੧ ਪਿੰਡ ਸਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਗਣਾ ਕੋਟ ਕਪੂਰਾ ਜਾਂ ਪਰਗਣਾ ਬਰਾੜ ਕਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਥੋਂ ੯ ਕੋਹਾਂ ਦੀ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਪਿੰਡ ਪੰਜ ਗਰਾਈਂ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਕੁੱਲ ਨਜ਼ਰਾਨਾ ਦੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੀਯਤ ਸੀ, ਇਸ ਪਰਗਨੇ ਦੇ ਕਾਰਦਾਰ ਈਸਾ ਖਾਨ ਮੰਝ ਦੇ ਪਾਸ ਦਾਖਲ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੋਰ ਆਦਰ-ਭਾਉ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਉਹ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਤੋਂ ਡਰ ਕੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਦੇਣੋਂ ਸਾਫ ਮੁੱਕਰ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੇਖ ਕੇ ਸੁਭਾਵਕ ਹੀ ਕਿਹਾ-

'ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ! ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਤੁਰਤ ਹੀ ਰਾਜ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਤੂੰ ਤੁਰਕਾਂ ਤੋਂ ਡਰਿਆ ਹੈਂ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਹੀ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲ ਕੇ ਤੇਰੀ ਮੌਤ ਹੋਵੇਗੀ।'

ਇਹ ਬਚਨ ਕਰ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਉਥੋਂ ਸਿੱਖ ਯੋਧਿਆਂ ਸਮੇਤ ਮੁਕਤਸਰ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਏ ਤੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਉੱੱਤੇ ਜਾ ਪੁੱਜੇ। ਏਧਰ ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਈ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ।*
ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਦਾ ਜੰਗ ਤੇ ੪੦ ਮੁਕਤੇ
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਖਿਦਰਾਣੇ ਅਜੇ ਪੁੱਜੇ ਹੀ ਸਨ ਕਿ ਪਿੱਛੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਬਾ ਸਰਹਿੰਦ ਨੇ ਚੌਧਰੀ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਵੱਲੋਂ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਚੌਧਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਦੂਰੋਂ ਧੂੜ ਧੁਮਾਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈਆਂ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਟਿੱਬੀ ਉੱਤੇ ਮੋਰਚੇ ਲਾ ਲਏ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਚਾਲੀ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇਕ ਜੱਥਾ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਝੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚੋਂ ਆਇਆ ਸੀ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੌਜਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸਿੱੱਖ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਉਹ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਸ੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲੜਾਈ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂਂੰ ਬੇਦਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਾਹਨੇ ਮਿਹਣਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਤੱਕ ਲਾਹ ਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਨ ਕੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਜਾਣਗੀਆਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵਾਸਤੇ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਝਬਾਲ ਪਿੰਡ ਦੀ ਇਕ ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਨਾਂ ਦੀ ਔਰਤ ਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਜਾਂਬਾਜ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਕਰੁਬਾਨੀਆਂ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਥੇਦਾਰੀ ਹੇਠ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਜੱਥਾ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਨੇੜੇ ਪੁੱਜਾ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੌਜਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਢਾਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ
ਘੇਰਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਸ ਵਾਧੂ ਲੀੜੇ-ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਝਾੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਥੇ ਇਕ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਹੋਣ ਦਾ ਆਭਾਸ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਡਟ ਗਏ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਣ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹੱਲਾ ਬੋਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅੱਗੇ ਇਸ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਜਿਥੇ ਨੇ ਕਮਾਲ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੌਜਾਂ ਉੱਤੇ ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਖਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਫੌਜਾਂ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਉਥੇ ਛੱਡਕੇ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਈਆਂ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਤੇ ਬੇਦਾਵਾ ਪਾੜਿਆ
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਪਰਤੇ ਅਤੇ ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਖ਼ਮੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ੪੦ ਮੁਕਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰੇਕ ਯੋਧੇ ਨੂੰ ਜੋ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਇਹ ਮੇਰਾ 'ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰੀਂ' ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਮੇਰਾ 'ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰੀ' ਹੈ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨਿਆ ਤੇ ਆਖਰ ਭਾਈ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੋਲ ਪੁੱਜੇ ਜੋ ਅਜੇ ਸਹਿਕਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ-

'ਭਾਈ ! ਕੁਝ ਮੰਗ, ਜੋ ਤੇਰੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੋਵੇ।'

ਅੱਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਉਤਰ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਇਹ ਲਫ਼ਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਕਿ 'ਮਹਾਰਾਜ! ਜੇ ਡਾਢੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਤੋਂ ਬੇਦਾਵੇ ਦਾ ਕਾਗਜ਼ ਪਾੜ ਦਿਤਾ ਤੇ ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ।'
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਈ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਵਾਸ ਪੂਰੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕਤਰ ਕੀਤੇ ਤੇ ਉਸੇ ਥਾਂ ਲੱਕੜਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਤੇ ਵੱਡੀ ਸਾਰੀ ਚਿਖਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਥੇ ੪੦ ਮੁਕਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ 'ਮੁਕਤਸਰ' ਤੇ ਜਿਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ੪੦ ਮੁਕਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕੀਤਾ, ਉਹ 'ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾਂ ਸਾਹਿਬ' ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਕੁ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਦੱਖਣ ਪਾਸੇ ਹੈ।
ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਕੌਰ ਦਾ ਸਿੱਖੀ ਸਿਦਕ
ਜਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਮੈਦਾਨਿ-ਜੰਗ ਵਿਚ ੪੦ ਮੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਰੋ-ਵਾਰੀ 'ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰੀ', 'ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰੀ' ਆਦਿ ਦੇ ਵਰਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਨਿਵਾਜ਼ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨਾਂ੍ਹ ਦੀ ਮਿਹਰ-ਭਰੀ ਨਜ਼ਰ ਇਕ ਕਰੀਰ ਦੇ ਲਾਗੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਕੇ ਡਿੱਗੀ ਤੇ ਨਿਢਾਕ ਹੋਈ ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਕੌਰ ਉੱਤੇ ਪਈ ਜੋ ਗਹਿਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਜੇ ਜਿਊਂਦੀ ਸੀ।
ਗ੍ਰੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਸਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਛੇਤੀ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਈ। ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਜੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕ ਕੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਕੌਰ ਬਣੀ ਅਤੇ ਸਦਾ ਮਰਦਾਵੇਂ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜਥੇ ਨਾਲ ਰਹੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਬਿਦਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਪਿੰਡ ਜਿੰਦਵਾੜੇ ਆ ਗਈ। ਇਥੇ ਹੀ ਇਸਦਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਜੀ ਸਥਿਤ ਹੈ।ਇਸ ਬਹਾਦੁਰ ਸਿੰਘਣੀ ਦੇ ਨਾਮ ਇਕ ਬੁੰਗਾ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਇਕ ਮੁਗ਼ਲ ਸਰਦਾਰ ਦੀ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਮੌਤ
ਇਥੇ ਇਕ ਘਟਨਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜਦ ਚਮਕੌਰੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਇਲਾਕਾ ਮਾਲਵਾ ਵਿਚ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਕਾਂਗੜ ਦੇ ਸਥਾਨ ਪੁਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸੂਹੀਆ ਵੀ, ਜੋ ਸੂਬਾ ਸਰਹਿੰਦ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਭੇਸ ਬਦਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਸਿੱਖ ਬਣ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਕੋਈ ਸ਼ਰਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕਿਤੇ ਦਾਉ ਨਾ ਲੱਗਾ ਤੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਥਾਨ ਪੁਰ ਗਾਲਬਨ ਜੰਗ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਮਰਕੱਸਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦਾਤਣ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹੀ ਸਨ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸਿਉਂ ਦੀ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉੱਤੇ ਤਲਵਾਰ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਬੜੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਵਾਰ ਰੋਕ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਸਰਬ ਲੋਹ ਦਾ ਗੜਵਾ ਅਜਿਹੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਕੌਡਾ ਉਥੇ ਹੀ ਚਿੱਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਥੇ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਕਬਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਹੁਣ ਤਕ ਜੁੱਤੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਉਥੋਂ ਬਠਿੰਡੇ ਚਲੇ ਗਏ।

About Admin

ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ ਇਸ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆ ਦਾਸ ਪਾਸੋ ਗਲਤੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ, ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾ ਪਾਸ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਦਾਸ ਨੂੰ ਹੋਈ ਗਲਤੀ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸੁਝਾਵ ਦੇਣ ਲਈ ਇਸ ਈ-ਮੇਲ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨਾ ਜੀ sikhtera.info@gmail.com